Η Διαταραχή Ελλειμματικής Προσοχής και Υπερκινητικότητας είναι μία νευρολογική πάθηση που σχετίζεται, μερικώς, με τη βιοχημεία και την ανατομία του εγκεφάλου. Δεν υπάρχουν σαφείς απαντήσεις έως σήμερα, ωστόσο, η έρευνα έχει αποδείξει ότι η ΔΕΠΥ έχει μία πολύ ισχυρή νευροβιολογική βάση.
Αν και δεν έχουν έως σήμερα ταυτοποιηθεί οι ακριβείς αιτίες, δεν υπάρχει σχεδόν καμία αμφιβολία ότι η κληρονομικότητα συμβάλλει σε μεγαλύτερο βαθμό στην έκφραση της διαταραχής στον πληθυσμό.
Σε περιπτώσεις όπου η κληρονομικότητα δεν φαίνεται να αποτελεί έναν παράγοντα πρόκλησης, οι διαταραχές κατά την κύηση, η προγεννητική έκθεση στο οινόπνευμα και τον καπνό, ο πρόωρος τοκετός, το σημαντικά μειωμένο βάρος κατά τη γέννηση, τα υπερβολικά επίπεδα μόλυβδου στον οργανισμό και ο μεταγεννητικός τραυματισμός στις προμετωπιαίες περιοχές του φλοιού του εγκεφάλου έχουν όλα βρεθεί ότι συμβάλλουν στον κίνδυνο ανάπτυξης ΔΕΠΥ σε ποικίλους βαθμούς.
Η ΔΕΠΥ εκδηλώνεται ως ένα επίμονο πρότυπο διάσπασης της προσοχής ή/και υπερκινητικότητας - παρορμητικότητας που εμφανίζεται πιο συχνά και με μεγαλύτερη βαρύτητα από ό,τι παρατηρείται σε άτομα σε συγκρίσιμα επίπεδα ανάπτυξης. Η ΔΕΠΥ ξεκινά κατά την παιδική ηλικία και εμμένει, επίσης, έως την εφηβεία. Ενώ σε ορισμένα παιδιά η ΔΕΠΥ υποχωρεί με την ηλικία, περίπου 60% αυτών συνεχίζουν να εμφανίζουν συμπτώματα και στην εφηβεία.
Τα βασικά συμπτώματα είναι τα εξής:
- Διάσπαση Προσοχής
- Υπερκινητικότητα
- Παρορμητική συμπεριφορά
Α. Ελλειμματική προσοχή
- Δεν μπορεί να εστιάσει την προσοχή του σε λεπτομέρειες, κάνει λάθη από απροσεξία στιε εργασίες του σχολείου.
- Δεν μπορεί να οργανώσει τις εργασίες του
- Αδιαφορεί για τις οδηγίες που του δίνονται όσον αφορά τις σχολικές εργασίες, καθημερινές εργασίες και γενικά καθήκοντα που έχει αναλάβει (χωρίς όλα αυτά να οφείλονται σε αντιδραστική συμπεριφορά ή αδυναμία κατανόησης των οδηγιών)
- Δίνει την εντύπωση ότι δεν ακούει, όταν κάποιος του απευθύνει τον λόγο.
- Δεν κρατά εύκολα την προσοχή του όταν ασχολείται με κάτι ή όταν παίζει.
- Ξεχνάει στις καθημερινές του δραστηριότητες
- Χάνει αντικείμενα που του είναι απαραίτητα για εργασίες-δραστηριότητες.
- Αποσπάται εύκολα η προσοχή του εξαιτίας εξωτερικών ερεθισμάτων.
- Δεν δείχνει προθυμία να ασχοληθεί με εργασίες που απαιτούν έντονη διανοητική δραστηριότητα.
Β. Υπερκινητικότητα
- Τρέχει και κινείται υπερβολικά σε χώρους όπου τέτοιου είδους συμπεριφορά κρίνεται ακατάλληλη. (οι έφηβοι-ενήλικες περιορίζονται σε ψυχική εγρήγορση) .
- Σηκώνεται από τη θέση ή το θρανίο του σε χώρους όπου δεν πρέπει να μετακινηθεί .
- Παίζει νευρικά με τα χέρια του, στριφογυρίζει αμήχανα στη θέση του, κουνάει τα πόδια του
- Μιλάει υπερβολικά.
- Δυσκολεύεται να πάρει μέρος σε δραστηριότητες ή να παίξει με ηρεμία
- Δεν θέλει να μένει για μεγάλο χρονικό διάστημα σε ένα μέρος.
Γ. Παρορμητικότητα
- Διακόπτει ή θέλει να επιβάλλει την παρουσία του π.χ. σε ομαδικά παιχνίδια.
- Έχει δυσκολία να περιμένει τη σειρά του.
- "Πετάγεται" δίνοντας απαντήσεις προτού ολοκληρωθεί η ερώτηση.
Αντιμετώπιση της ΔΕΠΥ
Ο συνδυασμός θεραπειών / προσεγγίσεων είναι η πιο αποτελεσματική μορφή θεραπείας για παιδιά και εφήβους με ΔΕΠΥ. Αυτή η θεραπευτική προσέγγιση περιλαμβάνει πολλαπλά στοιχεία, τα οποία δρουν καλύτερα από κοινού και υποστηρίζουν το ένα το άλλο. Αυτές οι ποικίλες αλληλεπιδράσεις ή «μορφές» θεραπείας ενισχύουν η μία την άλλη και παράγουν τις καλύτερες εκβάσεις για παιδιά και εφήβους με ΔΕΠΥ. Τα στοιχεία των πολλαπλών θεραπευτικών προσεγγίσεων περιλαμβάνουν:
- εκπαίδευση των γονέων και των παιδιών σχετικά με τη διάγνωση και τη θεραπεία
- ειδικές τεχνικές διαχείρισης της συμπεριφοράς (συμπεριφορική θεραπεία)
- φαρμακευτική αγωγή και
- κατάλληλο εκπαιδευτικό πρόγραμμα και υποστήριξη.
Θα ήταν λάθος να θεωρήσει κανείς ότι μία παρέμβαση, από μόνη της, είναι επαρκής. Αν και ένα συγκεκριμένο παιδί μπορεί να ανταποκριθεί σε μία παρέμβαση πληρέστερα από ένα άλλο, αυτές δεν πρέπει να θεωρηθούν ως διαζευκτικές εναλλακτικές.
Η πολυμορφική θεραπεία της ΔΕΠΥ ενδέχεται να περιλαμβάνει τη χρήση φαρμακευτικής αγωγής. Η φαρμακευτική αγωγή χρησιμοποιείται για τη βελτίωση των συμπτωμάτων της ΔΕΠΥ. Δεν αποτελεί υποκατάστατο για τη διαχείριση της συμπεριφοράς, την εκπαίδευση των γονέων, την εκπαίδευση και υποστήριξη και άλλες κατάλληλες παρεμβάσεις που είναι απαραίτητες για τη σωστή αντιμετώπιση των παιδιών με ΔΕΠΥ.
Δουλεύοντας στενά με τους επαγγελματίες της υγείας και το προσωπικό του σχολείου, η θεραπεία πρέπει να προσαρμόζεται στις μοναδικές ανάγκες κάθε παιδιού και κάθε οικογένειας.