Η γέννηση του δεύτερου παιδιού είναι μια χαρμόσυνη διαδικασία για την οικογένεια αλλά με παράπλευρες «απώλειες» καθώς τις περισσότερες των περιπτώσεων ένα είδος βεντέτας μέσα στην οικογένεια μεταξύ του πρωτότοκου και του δευτερότοκου έχει ήδη ξεκινήσει. Και μπορεί όσο το μωράκι σας είναι ακόμα στην κοιλία σας να φαίνονται τα πράγματα ακόμα ομαλά αλλά πολλές φορές είναι η ηρεμία πριν την καταιγίδα.
Η ζήλεια του πρωτότοκου στο βρέφος που έρχεται στη ζωή έρχεται να ταράξει την οικογενειακή γαλήνη και να φορτώσει τις μαμάδες, και όχι μόνο, με έναν ακόμα μπελά στον οποίο πρέπει να κρατήσoυν τις απαραίτητες ισορροπίες με σκοπό να εξαλείψουν την όποια ένταση δημιουργεί η ζήλεια και όχι συμπτωματικά και άθελά τους να την ενισχύσουν και να την εγκαταστήσουν.
Στην ουσία όμως τι είναι η ζήλεια σ΄ αυτήν την ηλικία (προσχολική και πρώτη σχολική ηλικία);
Είναι μια απέλπιδα προσπάθεια του πρωτότοκου να κρατήσει τα κεκτημένα της προηγούμενης ζωής του, χωρίς την παρουσία του νέου μωρού, στην οποία αυτός ήταν ο βασιλιάς του σπιτιού, το κέντρο του κόσμου, ο αποδεκτής της όποιας προσοχής, φροντίδας, αγάπης, τρυφερότητας και κάθε είδους ενίσχυσης από του πάντες μέσα και έξω από το σπίτι. Το νέο μωράκι έρχεται να ταρακουνήσει αυτή την κατάσταση, να αμφισβητήσει τα πρωτεία και να βάλει στην καθημερινότητα του μια ως τότε άγνωστη λέξη, «μοιράζομαι».
Πώς εκφράζεται συνήθως η ζήλεια;
Συνήθως εκφράζεται με αδικαιολόγητες εκρήξεις θυμού, επιθετικότητα προς το βρέφος ή και προς άλλους, λεκτικά παράπονα ή λεκτικές επιθέσεις προς το βρέφος ή τη μαμά, και παλινδρόμηση, δηλαδή πισωγύρισμα σε προηγούμενα στάδια ανάπτυξης τα οποία έχουν ήδη κατακτηθεί (χρήση πιπίλας, χρήση πάνας, μωρουδίστικος τρόπος ομιλίας). Επίσης ιδιαίτερη ενασχόληση ή πλήρης αδιαφορία προς το βρέφος, δυσκολίες στον ύπνο, στο φαγητό, έντονη αντιδραστικότητα για πράγματα που πριν το ευχαριστούσαν και μια συνεχής άρνηση (π.χ. να πάει σχολείο) και γκρίνια για οτιδήποτε είναι ενδείξεις μιας καταπιεσμένης ζήλειας η οποία εκδηλώνεται με έμμεσο τρόπο.
Πώς όμως οι γονείς μπορούν να ελαχιστοποιήσουν την επερχόμενη ένταση που θα επιφέρει η ζήλεια;
Καταρχάς ο πιο χρήσιμος οδηγός στην διευθέτηση και χειρισμό τέτοιων καταστάσεων είναι να μην πανικοβληθούμε και να κατανοήσουμε την ψυχολογία των παιδιών μας αλλά και τη δυσκολία διαχείρισης μιας αγχωτικής και πιεστικής γι΄αυτά κατάστασης λόγω του ανώριμου χαρακτήρα τους. Μια καλή αρχή θα μπορούσε να γίνει ακόμα πριν την γέννηση του δεύτερου παιδιού μας προσπαθώντας να προετοιμάσουμε κατάλληλα το πρωτότοκο για τον ερχομό του νέου μωρού στην οικογένεια. Ενημερώστε το παιδί σας για την επερχόμενη κατάσταση και διαβεβαιώστε το ότι τίποτα δε θα αλλάξει για σας και η αγάπη σας θα μείνει ως έχει. Θα μπορούσε να χρησιμοποιηθεί και κάποιο παραμύθι προς την επίτευξη αυτού του σκοπού όπου θα μπορούσαμε να προσαρμόσουμε τον αγαπημένο ήρωα του παιδιού μας στην δική του κατάσταση, αναφέροντας πώς ο ίδιος διαχειρίστηκε τη γέννηση του αδερφού του και ποιές θετικές αλλαγές επήλθαν στη ζωή του ίδιου και της οικογένειας. Επίσης προσπαθήστε όποιες μεταβάσεις του παιδιού σας σε νέες καταστάσεις να μην συμπέσουν με την γέννηση του βρέφους (κόψιμο πάνας, αλλαγή δωματίου, έναρξη σχολείου). Όταν πριν τη γέννηση του δεύτερου παιδιού ετοιμάζεται το δωμάτιό του και αγοράζεται τα πρώτα του ρούχα, κάνετε κάτι παρόμοιο και για το μεγάλο σας παιδί για να μην νιώσει ότι μπαίνει σε δεύτερη μοίρα, αγοράζοντας κάποια καινούργια ρούχα ή παιχνίδια, καθώς και κάνοντας κάποιες μικρό αλλαγές στο δωμάτιό του με τη δική του συμβολή αν το επιθυμεί.
Από τη γέννηση και μετά η μαγική λέξη και το μεγαλύτερο έρεισμα ταυτόχρονα για το παιδί σας είναι η δική σας προσοχή. Προσπαθήστε τόσο εσείς όσο και οι οικείοι του παιδιού καθώς επίσης και οι επισκέπτες που έρχονται στο σπίτι, και ως συνήθως πέφτουν με τα μούτρα πάνω στο βρέφος, να κρατήσετε ισορροπίες και να μοιράσετε την προσοχή σας ισομερώς, γέρνοντας τον πήχη πολλές φορές και προς τον πρωτότοκο (τουλάχιστον στην αρχή).
Ένα μεγάλο λάθος που συνήθως γίνεται είναι με τον ερχομό του βρέφους στο σπίτι, οι γονείς να «φορτώνουν» το μεγαλύτερο παιδί στους παππούδες για να είναι πιο άνετοι τουλάχιστον τον πρώτο καιρό με το νεογέννητο. Με την κίνησή σας αυτή το μεγαλύτερο παιδί σας ήδη θα αρχίσει να αισθάνεται παρείσακτο και θα νιώσει ότι ο «εισβολέας» με εκτοπίζει από το χώρο μου και ήρθε να με χωρίσει από τους γονείς μου. Εκεί μπαίνει και ο θεμέλιος λίθος της ζήλειας. Αντιθέτως, μην απομακρύνεται το παιδί σας από την καθημερινότητά σας, δώστε του χώρο και χρόνο, μιλήστε μαζί του και προσπαθήστε να του δώσετε την ευκαιρία να εκφράσει το συναίσθημά του, να σας μιλήσει για το αισθάνεται και τι θέλει από σας.
Αφιερώστε του ώρες ξεχωριστά από το νεογέννητο και δείξτε του εμπράκτως ότι καταλαβαίνετε πως νιώθει και διαβεβαιώστε το για μια ακόμη φορά πως τίποτα δραματικό δεν έχει αλλάξει για σας όσον αφορά εκείνο. Κάντε το (αν το επιθυμεί) βοηθό σας για την φροντίδα του βρέφους και επαινέστε το κάθε φορά για τη βοήθεια του. Ένα ακόμα λάθος που γίνεται από τους γονείς είναι οι συγκρίσεις που κάνουν μεταξύ των παιδιών. Το μόνο που θα καταφέρετε με αυτήν την τακτική είναι να αυξήσετε την όποια ανασφάλεια υπάρχει στα παιδιά και να ενισχύσετε τον μεταξύ τους ανταγωνισμό.
Μην του υπενθυμίζετε συνεχώς ότι είναι το μεγάλο παιδί που έχει μόνο υποχρεώσεις ξαφνικά, αλλά σκεφτείτε πως είναι το μέχρι πρότινος μοναχοπαίδι σας το οποίο εσείς οι ίδιοι είχατε μάθει διαφορετικά. Το κάθε παιδί θα πρέπει να επαινείται για τα θετικά στοιχεία του χαρακτήρα του αλλά και για το πόσο ξεχωριστό παραμένει για τη μαμά και τον μπαμπά, όποιες δυσκολίες και μειονεκτήματα έχει σε σχέση πιθανώς με το άλλο παιδί. Μην περιμένετε από τη μια μέρα στην άλλη να αλλάξει χαρακτήρα και να προσαρμοστεί στις νέες σας απαιτήσεις χωρίς την παραμικρή αντίδραση.